Home 
Artykuły
Czytelnia
Polska lat 1944–1956: z dziejów agonii i podboju*
I. Jednym z najważniejszych zamierzeń badawczych Instytutu Pamięci Narodowej jest opracowanie kilkutomowego słownika biograficznego, ukazującego żołnierzy i działaczy niepodległościowych, skalę konspiracji i oporu społecznego przeciw rządom komunistycznym w latach 1944–1956.
Biografistyka od dawna jest znaczącym nurtem polskiej historiografii. Obok monumentalnego, cenionego również za granicą, Polskiego Słownika Biograficznego (od 1935 r. czterdzieści potężnych tomów w 166 obszernych zeszytach do litery S) ukazuje się wiele słowników „środowiskowych” i regionalnych. W przypadku wszystkich tych publikacji, w szczególności poruszających problemy historii najnowszej, należy jednak pamiętać o negatywnym wpływie cenzury na wydawnictwa sprzed 1989–1990 r.
Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość”
Zaistnienie konspiracji antykomunistycznej w latach 1944–1956 (z wyraźnie wyodrębnionym 1947 r.) w szczególny sposób podkreślało kondycję psychiczną społeczeństwa. Było aktem desperackiego protestu przeciwko narzuconym przez sowiecką machinę wojenną rządom zdrajców spod znaku agenturalnej Polskiej Partii Robotniczej. Po ujawnieniu postanowień teherańskich i jałtańskich oraz ostatecznej zgodzie aliantów zachodnich na włączenie Polski do sowieckiej strefy wpływów stało się jasne, że nie ma już szans na III wojnę światową – a tylko klęska ZSRS w takiej wojnie mogłaby po 1944 r. doprowadzić do odzyskania niepodległości. Owa tragiczna alternatywa – pomiędzy moralnym nakazem walki o wolność Ojczyzny a świadomością osamotnienia i braku szans w takiej walce, towarzyszyła polskim przywódcom na uchodźstwie i w kraju od końca 1943 r. Zapadła wówczas decyzja o przygotowaniu nowej konspiracji na wypadek okupacji sowieckiej – gdy Armia Czerwona zajmie ziemie polskie, wypierając Niemców. Przyjęto bowiem za pewnik, że walcząca w konspiracji i partyzantce z Niemcami Armia Krajowa jest zbyt liczna i zdekonspirowana przed agenturą sowiecką.
